Boekrecensie Het laatste schilderij van sara de Vos

Boekrecensent voor de ZIN Boekenclub
Als een van de gelukkige boekrecensenten voor de Zin Boekenclub was ik in de gelegenheid het boek Het laatste schilderij van Sara de Vos van Dominic Smith te lezen.

Het verhaal
In 1637 schildert Sara de Vos een landschap uit verdriet om haar overleden dochter. In 1957 duikt dit unieke schilderij op in New York, alwaar Ellie Shipley als Australische studente kunstgeschiedenis een kopie maakt van het schilderij zodat het origineel kan worden gestolen van de toenmalige eigenaar, Marty de Groot.
Zowel het verhaal over Sara en haar man, die beide schilder zijn in het Amsterdam van begin zeventiende eeuw, als het verhaal over Elly en Marty pakt je meteen.  Van het menselijk hart naar de vele gezichten van de kunst, het boek sleept je mee in een heerlijke levendige vertelling en ik was geneigd om het bewuste schilderij te gaan googelen maar Sara de Vos is een fictief persoon, gebaseerd op twee bekende vrouwelijke schilders uit die tijd;
Sara van Baalbergen de eerste vrouw die werd toegelaten tot het Haarlemse Sint Lucas gilde en Judith Leyster de bekendste vrouwelijke schilder uit de zeventiende eeuw.

Verhaal in het verhaal
Ook leuk om meer over te lezen, het verhaal over de Russische hond in de ruimte Ik wist het niet meer maar het is interessant genoeg om ook even te lezen.

Het boek
Het boek laat zich de ene keer lezen als het drinken van een glas goede wijn, laat de woorden langzaam rollen en lees niet te snel. En de andere keer als een wandeling in tijden van weleer.
Een minpuntje zijn bepaalde zinsneden die mij uit het verhaal haalde. Bijvoorbeeld met een zin als; ‘Was het flirten of niet meer dan dierlijke vlekkerigheid van de iepen’ (blz. 56). Tja, slechts de golven zullen zeggen, wat mij betreft. Maar meeslepend is het boek zeker wel, alsof je zelf degene bent die in het laatste schilderij van Sara de Vos opgaat en verdwijnt. Alle passages over de schilderkunst nemen je mee in de wereld van mooie en/of ongrijpbare doeken.

Tijdsgeest
Kunst en smaak zijn iets persoonlijks zo blijkt ook in deze roman. En kunst kan, als je je er voor open stelt, je hart raken. Kunst is van alle tijden en zo ook het feit dat mensen en werelden onder andere geregeerd worden door geld en intriges. Zo is in de jaren ‘ 50 in New York kunst verworden tot materieel bezit, iets om over te pochen in plaats van ervan te genieten en het te delen. Neemt niet weg dat werelden en mensen ook geregeerd kunnen worden door schoonheid, schoonheid in de kunst bijvoorbeeld. 

De gouden eeuw
Het boek houdt het midden tussen een spannend boek en een (geschiedenis)roman met als thema ‘Kijken en zien’.  Het boek is ook een eerbetoon aan de vrouwen in de gouden eeuw, vrouwen die net zulk mooi werk maakte als de mannen in die tijd maar geen stem, gezicht of naam mochten hebben, een dominerende rol in de Nederlandse Kunstgeschiedenis was in die tijd niet weggelegd voor vrouwen. Zo mochten vrouwen toen ook niet zelf hun onderwerp kiezen , en al helemaal niet hun eigen werk  signeren.

Over Sara
Sara staat er na de vlucht van haar de man, die op de vlucht is voor justitie en schuldeisers, alleen voor. Maar dankzij haar nimmer opgevende aard wordt zij als eerste vrouw toegelaten tot het Gilde van St Lucas (en dit gilde kent niet de minste leden, met leden als Rembrandt, Vermeer en Frans Hals).
 
Tijdlijnen
Het switchen van de tijd vond ik persoonlijk afleiden maar dan ineens komen aan het eind van het verhaal heel verrassend alle tijdlijnen bij elkaar. En wel in een treffende weergave van het leven in Heemstede in de winter van 1649 en de zomer in het jaar 2000. Mooier is waarschijnlijk nooit tevoren beschreven hoe de drijfveren van mensen heel basaal neerkomen op een kracht, de stuwende kracht van de liefde. En de verhaallijnen lopen hier nu vloeiend in elkaar over, zo zeer zelfs  dat je bijna tegen de hoofdpersoon zou willen zeggen; “Kijk daar, zie je haar dan niet? Daar loopt Sara/Ellie! Ze loopt vlak achter je!”

Boodschap
En zo eindigt het prachtige boek ‘Het laatste schilderij van Sara de Vos’ met de boodschap dat de persoon die ons iets te vertellen heeft de persoon is die voor je staat maar je moet dit wel willen en kunnen zien. En dat zien doe je met een oog voor liefde, liefde voor de kunst, de natuur en voor mensen natuurlijk.

En zolang er liefde is… is er hoop, is er kunst. 

---